Kekemelik çocuğun sosyal ilişkilerini zedeliyor; suskunlaşan çocukta depresyon ve sosyal kaygı riski artıyor. Hastalıkla mücadelede uzmanların aileye önerileri: Tedaviyi geciktirmeyin, anlayışlı olun, sözünü kesmeyin.
Çocuklar bağırma, gülme hıçkırma, ağlama gibi sesleri kendiliğinden çıkarıyor. İşittiği sesleri taklit ederek ise ilk kelimesini söylüyor. Ancak bazı çocuklar yaşıtları gibi akıcı konuşamıyor. Akıcı konuşma güçlüğü, konuşma hızını ve ritmini ayarlayamamak 'kekemelik' diye tanımlanıyor. Erişkinlerin yüzde 1-2'sinde, okul öncesi ve okul çağı çocuklarının yüzde 4'ünde kekemelik görülüyor. Daha küçük çocuklarda bu rakamın yüzde 15'e çıktığını gösteren çalışmalar var. Erkek çocuklarda kızlara oranla 2-3 kat daha sık görülüyor.
Kekemeliğe en sık 2-5 yaşlar arasında rastlanıyor. Buluğ çağına gelmeden bunların yüzde 50-80'i kendiliğinden ya da tedaviyle ortadan kalkıyor. Her çocukta aynı şiddette görülmüyor. Kekelemenin evresine göre belirtiler ve şiddet değişebiliyor. Ancak kekeleyen çocuğa erken yaşlarda yapılacak yardımın daha ağır bir sorunu önleyeceği unutulmamalı. Aile ve öğretmenlerin anlayışlı olması ve pozitif tutumu tedaviyi kolaylaştırıyor.
Birinci derece akrabalarında kekemelik görülenler risk altında. Ancak kekemeliğin nedeni henüz tam olarak bilinmiyor. 'Beyindeki konuşma motor kontrolü farklılığı', genetik ve ailenin tutumu, kekemelik nedenleri arasında gösteriliyor. Beyinden kaynaklanan nedenle ilgili olarak Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ahmet Çevikaslan AKŞAM'a şunları söyledi: 'Bu hipoteze göre; büyük çoğunluğumuzda ağırlıklı olarak beyin sol yarı ön bölgesi, konuşma kontrolünde daha aktif. Kekeleyenlerde ise sol taraf bu kadar güçlü değil. Sağda aynı bölgeye karşılık gelen tarafın da eşit düzeyde veya daha fazla denetime karıştığı ileri sürülüyor. Araştırmalar, bu bilgiyi doğruluyor.'
Yaşam stili değişiyor
Kekemelik belirtilerinin yoğunlaşması, çocuğun sosyal ilişkilerini ve yaşam stilini de etkiliyor. Dinleyenlerin ne düşündüğünü, çocuklar çok fazla önemsemeye başlıyor. Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi'nden Dr. Ahmet Çevikaslan, 'Konuşmaya dayalı aktivitelerden, bedelleri pahasına uzak duruyorlar. Bütün konuşma güçlükleri iletişimde bozulmaya yol açar. Depresyona yol açacak derecede kendilik imajını (özgüveni) bozabilir, sosyal fobiyle karışacak derecede sosyal kaygı durumu yaratabilirler' diyor.
Uzun cümle kurmayın
Konuşma Terapisti Psikolog Leyla Özcanlı Arslan, kekemeliğin ortaya çıkmasında ailenin etkisi olduğuna dikkat çekiyor: Konuşmayı sağlayacak uyarıcı yetersizse, çocuk kendine model bulamıyor. Ailenin çok uzun cümleler kurması ise düşünceyi geliştirip konuşmayı yavaşlatabilir. Arslan, çocukların 3 yaşına kadar konuşması gerektiğini ailelere hatırlatıyor: Normal işitiyor ve konuşma organlarında bir hasar yoksa konuşma süreci 2-3 yaş arasında tamamlanır. 3 yaşına geldiğinde cümle kurarak konuşamıyorsa çocuk pisikiyatristine veya rehberlik ve araştırma merkezlerine götürülmeli.
Psikolog Leyla Özcanlı Arslan
'R' yerine 'y' demesi hastalık belirtisi
Psikolog Leyla Özcanlı Arslan, 3 yaş civarında düşünme hızının sözcükleri çıkarma hızından yavaş olduğuna dikkat çekiyor: 'Bu dönemde bazı çocuklar sesleri yanlış çıkarır. 'R' yerine 'y', 's' yerine 'c', 'ş' yerine 'ç', 'k' yerine 't' sesi çıkarır. Bu soruna eklemleme (Artikülasyon) adı verilir. Çıkarılması alışkanlık haline gelmiş sözcük konuşma ve yazmada da sorun yaratacağı için düzeltilmeli.' Arslan, 'Konuşma güçlüğüne hemen müdahale edilmeli' mesajını veriyor: 'Ne kadar erken yaşta müdahale edilirse konuşma güçlüklerinin tedavisi o kadar çabuk olur. Ayrıca kekemelik, pepemelik gibi konuşma bozukluklarına dönüşmesi de önlenir.'
Kekemelikte akut tedavi 6 ay sürüyor
Psikolog Leyla Özcanlı Arslan, sorunun nedenine göre konuşma terapisinin farklı bir şekilde düzenlendiğine dikkat çekerek
'Konuşma güçlüğünün yenilmesinde aile ve öğretmen desteğiyle olumlu sonuçlar alınıyor. Bazı konuşma bozukluklarının tedavisinde terapiye ilaç da eşlik ediyor. Konuşmayla ilgili merkezlere odaklanan biofeedback (biyolojik geri bildirim) yöntemleri tedavide denenmektedir. 20-30 seans konuşma terapisi sonunda kekemelik tedavisinde önemli başarılar elde ediliyor. Akut tedavi yaklaşık altı ay sürüyor. Küçük yaşta tedaviye başlandığında sonuca daha çabuk ulaşmak mümkün.' Özcanlı, ailenin tutumu ne olmalı sorusunu şöyle yanıtlıyor: 'Nedene göre davranışları da değişmeli. Bazı durumlarda ailenin çocukla birlikte okuma yapması istenirken bazen konuşmayla ilgilenmemesi tercih edilir.'
Anne-babalar, sabırlı olun
Dr. Ahmet Çevikaslan, kekemelikle mücadelede izlenmesi gereken yol ve ailelere düşen görevi şöyle belirtiyor:
● Sözünü kesmeyin
● Dinleyenin rahatsızlığı, müdahaleciliği veya alaycılığı gibi çevresel tepkilerin her birinin çocuk için diyaloğa girmekten kaçınma nedeni olduğu unutulmamalı
● Çocuğun kendi konuşmasıyla ilgili duygu, düşünce ve tutumları da öğrenilmeli. Sorunlara uygun tedavi yöntemleriyle yardımcı olunmalı
● Psikiyatrik değerlendirme yapılarak eşlik edebilecek ruhsal bozukluklar da tedavi edilmeli. (Çocuğun tedaviden göreceği yarar, kendi kapasitesine, alacağı yardıma bağlıdır)
Geç konuşmanın 5 nedeni var
Bazı çocukların geç konuşmasında akla gelen ilk beş neden şöyle sıralanıyor:
● İşitme kayıbı
● Zihinsel öğrenme yetersizliği
● Otizm, Down Sendromu, serebral palsy, afazi gibi bazı hastalıklar
● Uyarıcı fazlalığı
● Kültürel yoksunluk ya da uyarıcı yetersizliği
Uzm. Psk. Leyla Arslan
Kaynak: Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi